Archetyp zbawiciela – wykład
Wykład odbył się 21.12.2009 w ramach cyklu „Psychologia Fatum" w Laboratorium Dramatu.
Psychologia Junga i związana z nią psychologia kultury w obrazie zbawcy dostrzegają zapisaną w kulturze i religii uniwersalną potrzebę odnowienia życia ludzkiego, tak w wymiarze jednostkowym, jak i zbiorowym. Powszechność występowania symboli odnowienia życia oraz siła ich oddziaływania (numinalność) świadczą o tym, że ich źródłem jest archetyp, jakiś pierwotny, nieusuwalny wzorzec zakodowany w ludzkiej psyche. Odnowa, odrodzenie, zbawienie według przekazów mitycznych dokonuje się w czasie realnym, historycznym, jak też w czasie wiecznym, u końca historii.
W kulturowych wyobrażeniach zbawcy zawarte są symbole ofiary, transformacji i integracji. Bez ofiary nie ma przemiany osobowości, bez przemiany nie ma nowego scalenia. W płaszczyźnie ciała zbawca przynosi uzdrowienie lub odrodzenie ciała, w płaszczyźnie duchowej zbawienie duszy, nowe życia w obecności Boga czy w stanie boskiej świadomości, w płaszczyźnie społecznej pojednanie, miłość, nadzieję i pokój. Zbawca odsłania tajemnicę zbawienia zwykle dla nielicznych, wybranych.
Tradycja judeochrześcijańska zbudowana jest na archetypie zbawcy tajemniczej symbolice religijnego herosa, który przynosi odrodzenie, transformację i zbawienie, czyli nową pełnię życia. Dla chrześcijan zbawicielem jest Jezus Chrystus, Syn Boży i syn Maryi, dla Żydów Mesjasz, który dopiero przyjdzie. Żyjemy w czasach przełomu, kiedy rośnie pragnienie spotkania zbawiciela. Zachód przeżywa kryzys mitu zbawcy w obszarze tradycji chrześcijańskiej, na jej obrzeżach, jak też w całej tradycji świeckiej i politycznej. Świadczy to o rozszczepieniu archetypu.
Obraz Chrystusa w minionych wiekach budził nadzieję na szczęśliwe życie tu i w przyszłym życiu, dziś wielu wierzy bardziej w guru ze Wschodu, zbawiających oddechem i mantrą, fascynuje się kosmitami jako wybawcami z globalnej katastrofy. Nadzieje na zbawienie lokowane są w politycznych i naukowych fantazjach czcimy świeckie religie marksistowskie, ekologiczne, liberalne, medyczne, fundamentalistyczne.